พระราชพิธีประกาศลบศักราชของสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง

[เลิศชาย ปานมุข]

จุลศักราช (จ.ศ.) เป็นศักราชที่เริ่มเมื่อ พ.ศ. 1181 นับรอบปีตั้งแต่ 16 เมษายน ถึง 15 เมษายน

ผู้กำหนดให้ใช้จุลศักราช คือ พระยากาฬวรรณดิศ เมื่อคราวประชุมกษัตริย์ในล้านนา ที่ได้ทำการประชุมเหล่ากษัตริย์ทำการลบศักราชปีมหาศักราช แล้วตั้งจุลศักราชขึ้นมาแทน เดิมเข้าใจกันว่าเป็นศักราชของพม่า จุลศักราชถูกนำมาใช้แพร่หลายทั้งในอาณาจักรล้านนา อาณาจักรสุโขทัยสมัยหลัง อาณาจักรอยุธยา และชาวพุทธบางกลุ่มในศรีลังกา และพม่า

ในปีจุลศักราช 1000 ตรงกับปีขาล (พ.ศ. 2181) รัชสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ซึ่งมีความเชื่อกันว่าจะเกิดเหตุร้ายแรงถึงขั้นกลียุค พระองค์จึงทรงให้จัดพิธีลบศักราช เปลี่ยนจากปีขาลเป็นปีกุน แล้วแจ้งให้หัวเมืองน้อยใหญ่รวมทั้งเมืองประเทศราช ให้ใช้ปีศักราชตามที่ทางกรุงศรีอยุธยากำหนดขึ้นมาใหม่ โดยพระองค์ทรงแก้นักษัตรจากปีขาล สัมฤทธิ์ศกมาเป็นนักษัตรปีกุนสัมฤทธิ์ศก ทำให้นักษัตรถอยหลังไป 3 ปี

สมเด็จพระจ้าปราสาททองจึงมีพระราชสาสน์ถึงกษัตริย์พม่า ผลปรากฏว่าทางกษัตริย์พม่าไม่ทรงเห็นด้วย โดยทรงตอบพระราชสาสน์นั้นมาว่า ประการหนึ่งซึ่งพระองค์จะทรงให้ใช้ศักราชตามราชสำนักกรุงศรีอยุธยานั้น ฝ่ายกรุงพุกามประเทศและรามัญประเทศได้ใช้ศักราชเดิมหลายชั่วกษัตริย์มาแล้ว ครั้นจะใช้ศักราชตามพระราชสาสน์ไปนั้นจะฟั่นเฟือนซึ่งพระเจ้ากรุงทวารวดีลบ ศักราชได้ก็ให้พระองค์ทรงใช้เถิด

พระราชพิธีประกาศลบศักราชนี้ปรากฏว่ากรุงศรีอยุธยาทำให้ไม่สำเร็จ เพราะประกาศออกไปแล้วประเทศใกล้เคียง ซึ่งได้แก่ มอญและพม่าไม่ยอมรับ ถึงกับกล่าวว่า สมเด็จพระเจ้าปราสาททองทรงรับสั่งให้นำข้าวแกงที่ทางกรุงศรีอยุธยาจัดเลี้ยง รับรองราชทูตพม่าจากกรุงอังวะที่ไม่ยอมบริโภคอาหารนั้นราดศีรษะราชทูตด้วย ความเจ็บพระทัย แล้วทรงสั่งให้ออกเสียจากกรุงศรีอยุธยา

พระราชพิธีลบ (จุล)ศักราชในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง กระทำกันใหญ่โตมาก ปรากฏว่าพระเจ้าอยู่หัวทรงเรียกประชุมเสนาบดีทั้งทหารและพลเรือน ขุนนาง ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่พร้อมทั้งกรมวัง และพราหมณ์โหราธิบดีผู้เชี่ยวชาญดังพระบรมราชโองการว่า

บัดนี้จุลศักราชครบถ้วน (จ.ศ.) 1000 ปี การกลียุคชั่วร้ายจะเกิดขึ้นในแผ่นดินทั่วประเทศและประเทศราชทั้งปวงจึงโปรด ที่จะให้จัดพระราชพิธีลบศักราชเสีย เพราะปีนี้เป็นปีขาลสัมฤทธิศก จึงให้ลบศักราชเก่าเสียใช้ศักราชใหม่ให้สัมฤทธิศกตกอยู่ในปีกุนที่ล่วงมา แล้ว

อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนจุลศักราชใหม่นั้นเพียงรัชกาลเดียว เพราะกาลล่วงมาถึงรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชก็กลับไปใช้ศักราชเดิม คือ จุลศักราชที่ถูกต้องตามความเป็นจริง

www.facebook.com/siamhistory

• Tweet